Opmerkelijke stijging percentage medische aansprakelijkheidsclaims met poliklinische behandelsetting

In de jaren 2011 t/m 2018 vond een opmerkelijke toename plaats van het percentage claims met poliklinische behandelsetting, ingediend bij Medirisk. Terwijl in de periode 2003-2011 circa 23 procent van alle claims ingediend bij Medirisk een poliklinische behandelsetting had, was dit in 2017-2018 toegenomen tot 30 procent, een relatieve stijging van circa 30 procent [1] (figuur 1).

De oorzaak van de stijging in het percentage poliklinische claims is vooralsnog onduidelijk. Een voor de hand liggende verklaring zou een toename van het aandeel poliklinische behandelingen kunnen zijn. Deze behandelingen worden door ziekenhuizen gedeclareerd bij zorgverzekeraars met behulp van Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s), en het aantal gedeclareerde DBC’s per jaar geeft een zeer grove indruk van trends in het aantal behandelingen.

Uit CBS-data blijkt dat het aandeel poliklinische DBC’s in de periode 2011 t/m 2018, landelijk met maar 8 procent [2] is gestegen, en daarmee beduidend minder dan de 30 procent stijging in het aandeel poliklinische claims. Hiermee lijkt dit slechts een gedeeltelijke verklaring.

Een andere mogelijke oorzaak zou kunnen zijn dat de stijging zich vooral voordoet binnen specifieke specialismen of zorgprocessen. We beschouwen deze in de volgende paragrafen.

Trends per hoofdspecialisme

Bijna de helft van alle poliklinische claims in de periode 2003 t/m 2022 (48%, 2.304/4.809) heeft betrekking op vier hoofdspecialismen [3]: chirurg (17%), orthopedische chirurg (12%), kaakchirurg (10%) en gynaecoloog (8%). Figuur 2 illustreert het verloop van het percentage poliklinische claims voor deze vier hoofdspecialismen.

De trends per hoofdspecialisme (figuur 2) weerspiegelen een breed scala aan ontwikkelingen, wat aangeeft dat de algehele trend niet simpelweg kan worden toegeschreven aan slechts één of enkele hoofdspecialismen. Het percentage poliklinische claims bij chirurgie steeg relatief met 31% van 16% in 2003 tot 21% in 2022, bij orthopedische chirurgie was er na kleine schommelingen geen stijging en bleef dit bij 21%. De kaakchirurgie toonde tussen 2003 en 2022 sterke fluctuaties (max. 90%, min. 55%) en nam relatief met 7 procent af (van 90% naar 84%).

Het percentage poliklinische claims bij gynaecologie bleef lange tijd stabiel (rond 20%), maar verdubbelde van 2009 tot 2022 tot 43 procent. Alle overige hoofdspecialismen samengenomen steeg in percentage poliklinische claims tussen 2003 en 2022 van 23% tot 30%. Dat komt neer op een relatieve stijging van ongeveer 30 procent, wat overeenkomt met de algemene trendontwikkeling in figuur 1.

Trends per zorgproces

Het zorgproces [4] diagnostiek heeft betrekking op meer dan de helft (52%) van alle claims op de polikliniek, gevolgd door behandelingen en interventies (26%), operatieve ingrepen (8%) en medicatie (7%). Alle overige zorgprocessen maken 5% (238/4.809) van de claims op de polikliniek uit. Figuur 3 illustreert het verloop van het percentage poliklinische claims voor deze zorgprocessen.

Trends in zorgprocessen vertonen aanzienlijke variabiliteit, waarbij sommige trends de algemene trend goed weerspiegelen, terwijl andere sterk afwijken. Het grootste zorgproces, diagnose, volgt met een relatieve stijging van 21% (van 38% tot 46%) redelijk de hoofdtrend van alle poliklinische claims (relatieve stijging 30%, zie figuur 1). Daarentegen daalt het percentage poliklinische claims binnen het zorgproces, behandeling en interventie, na een maximum van 60% (in 2007) en een minimum van 49% (in 2013) te hebben bereikt relatief met 5% (van 56% naar 53%).

Het percentage poliklinische claims bij operatie lag tot en met 2010 rond de 1%, daarna nam dit tot en met 2016 zeer sterk toe tot 14% (relatieve stijging van 1300%). Ook het zorgproces medicatie vertoonde een relatieve stijging van 51% (van 33% naar 50%) in percentage poliklinische claims. De overige zorgprocessen samengenomen vertonen tussen 2003 en 2020 een afname in percentage poliklinische claims van 14% naar 6% en lopen daarna weer op tot 12%. Over de hele periode gezien is er een relatieve afname van 17%, die vanwege de lage aantallen echter niet significant is voor de algehele trend is.

Claims op de polikliniek

Inhoudelijk zijn poliklinische claims zeer divers: Een patiënt bij wie een nekhernia niet tijdig onderkend werd, stelde het ziekenhuis aansprakelijk voor een vertraagde operatie en krachtsverlies en tinteling in de linkerhand. Een andere patiënt diende een claim in omdat zij bij het verwijderen van haar verstandskiezen brandwonden aan de binnenzijde van haar wangen en lip opliep door een te heet geworden handstuk van de boor.

Bij meer dan de helft (59%) van alle poliklinische claims werd aansprakelijkheid afgewezen in de periode 2003 t/m 2022. In de overige gevallen bedroegen de kosten in deze periode gemiddeld ongeveer 40.000 euro per claim. In uitzonderlijke gevallen liepen deze echter op tot enkele honderdduizenden euro’s, zoals bij een patiënt die een hartinfarct kreeg doordat antistollingsmedicatie onterecht werd stopgezet.

Verder onderzoek belangrijk

De opmerkelijke stijging in het percentage poliklinische claims vraagt om verder onderzoek. Trends per hoofdspecialisme en zorgproces, laten zien dat de algehele trend een breed karakter heeft, en niet kan worden toegeschreven aan slechts enkele hoofdspecialismen en/of zorgprocessen.

Wellicht heeft u, vanuit een zorginhoudelijke of beleidsmatige achtergrond, ideeën over oorzaken van de trend? We horen deze graag, en gaan graag samen met u op zoek naar aanknopingspunten in onze claimsdatabase, of daarbuiten. Reageer via de commentaren in onze LinkedIn nieuwsbrief of mail ons uw idee of inzicht.

[1] Het gaat hier om de relatieve stijging (30/23=30%). In absolute zin bedroeg de stijging 7 procent-punt (30-23=7%). Tussen 2003 en 2022 werden bij Medirisk 18.007 claims gemeld waarvan 4.809 (27%) een poliklinische behandelsetting hadden.
[2] In 2011 werden in totaal 13.867.875 DBC’s geopend door algemene ziekenhuizen, waarvan 10.858.015 (78,3%) met een poliklinische behandelsetting. In 2018 waren dit er 16.388.215, waarvan 13.889.040 met een poliklinische behandelsetting (84,8%). Dit resulteerde in een stijging van het aandeel poliklinische behandelingen van 8,2% (84,8/78,3). Bron: Medisch Specialistische Zorg; DBC’s naar diagnose, zorgkenmerken, CBS Statline. Online geraadpleegd op 2024-06-24 https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/82471NED/table?ts=1718870381265 
[3] Medirisk onderscheidt 57 hoofdspecialismen.
[4] Medirisk onderscheidt 7 zorgprocessen.