Kans op medische aansprakelijkheidsclaim voor zorgverleners daalt van eens in de 6 naar eens in de 9 jaar

De kans op een medische aansprakelijkheidsclaim voor een medisch specialist daalde in de afgelopen 11 jaar met 39 procent [1], van 17,4 procent (2013) tot 10,6 procent (2023). Dit blijkt uit een analyse van gegevens van de Medirisk claimdatabase, waarbij het aantal claims per verzekerde Fulltime Equivalent (FTE) [2] tussen 2013 en 2023 is berekend. Dit betekent dat er gemiddeld per medisch specialist nu eens in de 9 jaar een claim wordt ingediend, terwijl dit in 2013 nog eens in de 6 jaar was.

Figuur 1. Kans op een claim per meldjaar per verzekerd FTE tussen 2013 en 2023. De figuur toont deze kans voor twee groepen binnen Medirisk: alle ziekenhuizen die in deze periode verzekerd waren, en een vaste groep van 33 ziekenhuizen die in deze periode continu verzekerd waren.

Bovenstaand figuur 1 toont de trend in de kans op een claim per medisch specialist. Gedurende de pre-COVID-periode (2013-2019) daalde de kans relatief met 24%. In de overgangsfase naar de COVID-periode (2019-2020) vond een verdere sterke relatieve afname plaats van 31%, wat de kans op een claim op een dieptepunt rond 9% bracht tijdens de COVID-periode (2020-2022). Na deze periode zien we in 2023, het eerste jaar na COVID, een lichte stijging.

De oorzaak van de daling in de kans op een claim voor een medisch specialist is nog onduidelijk. In de data zien we echter twee belangrijke achterliggende ontwikkelingen achter deze trend: (a) het aantal claimmeldingen per meldjaar en (b) het aantal verzekerde FTE’s per meldjaar. Figuur 2 (links en rechts) toont dat de claimmeldingen een dalende trend vertonen, terwijl het aantal verzekerde FTE’s stijgt.

Figuur 2. Aantal claims en aantal verzekerd FTE per meldjaar voor 33 continu verzekerde ziekenhuizen over de periode 2013 t/m 2023. De linker grafiek toont het aantal claims per meldjaar, terwijl de rechter grafiek het aantal FTE per meldjaar weergeeft. Let op: de y-assen van beide grafieken verschillen, wat betekent dat de gegevens niet direct met elkaar kunnen worden vergeleken op dezelfde schaal.

Opvallend is dat de ontwikkeling van het aantal claimmeldingen vrijwel parallel loopt met de kans op een claim: wanneer het aantal claims afneemt, daalt ook de kans op een claim, en vice versa. Tussen 2013 en 2023 daalde het aantal claimmeldingen relatief met 27%, terwijl de kans op een claim met 39% afnam. Tijdens de pre-COVID-periode (2013-2019) nam de kans op een claim relatief sterker af (24%) dan het aantal claimmeldingen (16%). Ook in de COVID-periode (2020-2022) zien we een vergelijkbaar patroon: het aantal claimmeldingen daalde met 25%, terwijl de kans op een claim relatief sterker afnam met 31%. Gedurende deze periode vormden de claimmeldingen een dieptepunt.

Een verklaring voor het verschil in daling van deze curves ligt in de ontwikkeling van het aantal verzekerde FTE’s, dat de afgelopen elf jaar met 20% is gestegen. De sterkste groei vond plaats in de pre-COVID-periode, wat verklaart waarom de kans op een claim sneller daalde dan het aantal gemelde claims. Door de toename van verzekerde FTE’s werd het risico gespreid over meer medisch specialisten, waardoor de kans op een claim per medisch specialist sterker daalde.

Kans op claim per verzekerde FTE van de vijf hoofdspecialismen met de meeste claims

In bovenstaande analyse keken we naar de hoofdtrend van een algemene daling in de kans op een medische aansprakelijkheidsclaim voor medische specialisten. Deze algemene daling blijkt echter niet overal even sterk te zijn.

Figuur 3. Kans op claim per verzekerde FTE per meldjaar van de vijf hoofdspecialismen met de meeste claims per meldjaar van 33 continu verzekerde ziekenhuizen over een periode van 11 jaar (2013 t/m 2023).

Wanneer we de cijfers opsplitsen naar de vijf specialismen met de meeste claims tussen 2013 en 2023, zien we bij allen een aanzienlijke relatieve afname in kans op een claim (figuur 3). De grootste afname is te zien bij orthopedische chirurgie, met een relatieve daling van 63%. Dit wordt gevolgd door chirurgie met een relatieve afname van 47%, plastische chirurgie met 41%, gynaecologie met 39%, en internist met 25%. Bij de groep overige specialismen is de kans op een claim per verzekerde FTE afgenomen van 10% naar 7,5%, wat neerkomt op een relatieve daling van 25%. De kans op een claim lag echter altijd maximaal rond de 10%, wat ook geldt voor het specialisme internist.

Net als bij de hoofdtrend vinden we de grootste veranderingen in de kans op een claim ook bij de specialismen tijdens de pre-COVID-jaren (2013-2019) en de overgangsfase naar de COVID-periode (2019-2020). Tijdens de COVID-jaren (2020 t/m 2022) verminderden zowel de relatieve groei in FTE’s als het aantal gemelde claims per specialisme. Specialismen met een groter aantal claims vertonen doorgaans trends die meer in lijn zijn met de algemene hoofdtrend, terwijl specialismen met een kleiner aantal FTE’s vaak grotere fluctuaties in de trends vertonen.

Een opvallende uitzondering gedurende deze periode vormt de kaakchirurgie en SEH-Arts. Voor deze medisch specialisten is de kans op een claim juist toegenomen in deze periode.

Verder onderzoek belangrijk

We zien dat de kans op een claim per medische specialist duidelijk is verlaagd, van eens in de 6 jaar naar eens in de 9 jaar. Deze dalende trend vond vooral plaats in de periode vóór COVID en in de overgangsfase naar de COVID-periode en weerspiegelt zich het sterkst in het aantal gemelde claims per meldjaar. Daarnaast bleek dat het aantal verzekerde FTE’s per meldjaar een belangrijke rol speelde in hoe sterk de kans op een claim in de periode vóór COVID en in de overgangsfase naar de COVID-periode afnam.

In een tweede analyse werd gekeken naar individuele specialismen, waaruit bleek dat bijna alle groepen een afname in kans op een claim per verzekerde FTE lieten zien, met de sterkste daling opnieuw in de pre-COVID-tijd en overgangsfase. De kans op een claim en de relatieve afname daarvan bleken sterk afhankelijk van het aantal verzekerde FTE’s binnen een specialisme en de groei hiervan.

Met deze trendberichten willen wij u informeren over belangrijke trends in medische aansprakelijkheid. Vaak is de oorzaak van deze trends niet aantoonbaar, wel gaan wij indicatief hiernaar op zoek. Binnen de chirurgische specialismen, waar de meeste claims plaatsvinden, zou bijvoorbeeld gekeken moeten worden naar de fase waarin fouten optreden: preoperatief, tijdens de operatie of erna. En betreffen deze claims vooral fouten in het informed consent, operationele complicaties, of andere chirurgische fouten? Door dit soort analyses leren we steeds meer over de aard van de claims, bijvoorbeeld welke ingrepen het meeste risico met zich meebrengen.

In het volgende trendbericht gaan we dieper in op de patronen achter de claims en onderzoeken wat deze ons kunnen leren over de onderliggende oorzaken binnen diverse specialismen.

[1] Dit betreft de relatieve daling in procenten (10,6 / 17,4 – 1).
[2] Een FTE, oftewel Fulltime Equivalent, is een maatstaf die wordt gebruikt om de omvang van werk of personeelsinzet te meten. Eén FTE staat gelijk aan de volledige werkweek van een voltijdse werknemer, bijvoorbeeld 36 of 40 uur per week, afhankelijk van de organisatie. Echter, wanneer twee parttime medewerkers allebei 50% werken, dan vormen zij samen ook één FTE.