Patiënten moeten worden geïnformeerd bij behandeling assistent arts

In een opleidingsziekenhuis is het gebruikelijk dat specialisten behandelingen geheel of gedeeltelijk zelfstandig onder hun supervisie door arts-assistenten laten verrichten. Uit jurisprudentie van het Tuchtcollege volgt dat patiënten moeten worden geïnformeerd over het feit dat zij in een opleidingsziekenhuis door artsen in opleiding tot specialist behandeld kunnen worden.

Het is dus belangrijk patiënten daarover (uitgebreid) te informeren. Dit kan door middel van folders, informatie op de website of bijvoorbeeld in de afspraakbevestiging. Vanzelfsprekend is het gewenst dat een patiënt over het aandeel van aan A(N)IOS tijdens een (van de eerste) consult(en) wordt geïnformeerd 

Hoe zit het met toestemming vanuit de patiënt? 

Als de informatieverstrekking op de juiste wijze heeft plaatsgevonden mag ervan uit worden gegaan dat de patiënt voldoende is geïnformeerd over behandeling door een A(N)IOS en hoeft daarvoor geen expliciete toestemming te worden gevraagd. Toch is het wenselijk dat besproken én vastgelegd wordt dat voor patiënt duidelijk is dat de A(N)IOS (een deel van) de behandeling zal uitvoeren en patiënt daarmee instemt.

Als een patiënt expliciet bezwaar maakt tegen behandeling door een A(N)IOS kan de behandeling in principe niet door de A(N)IOS worden uitgevoerd en zal in gesprek met de patiënt een oplossing moeten worden gezocht. Er ontbreekt dan immers toestemming van de patiënt voor het uitvoeren van de behandeling, terwijl die toestemming volgens de WGBO wel noodzakelijk is. 

Let wel: de toestemming hoeft niet altijd schriftelijk te zijn. Mondelinge toestemming volstaat meestal, mits deze goed wordt vastgelegd in het patiëntendossier. Wat wél essentieel is: de patiënt moet voldoende geïnformeerd zijn om een weloverwogen keuze te kunnen maken. 

Wie is eindverantwoordelijk? 

De supervisor blijft eindverantwoordelijk voor de behandeling, ook als een arts-assistent (deels) uitvoerend is. Dat betekent dat de supervisor erop moet toezien en nagaan dat: 

• de arts-assistent bevoegd en bekwaam is voor de handelingen die hij of zij uitvoert; 

• toegankelijk en laagdrempelig overleg mogelijk is; 

• het aandeel van de A(N)IOS in de behandeling met patiënt besproken en bij voorkeur ook gedocumenteerd is. 

Praktische aanbevelingen voor zorgaanbieders 

Voor zorgaanbieders zijn er enkele concrete stappen om juridische risico’s te beperken: 

1. Zorg voor duidelijke communicatie 
   Geef patiënten in de informatievoorziening en bij het eerste contact duidelijkheid over wie de behandeling uitvoert, inclusief naam en functie. 

2. Leg afspraken goed vast 
   Noteer in het dossier dat de patiënt geïnformeerd is en toestemming heeft gegeven voor behandeling door een A(N)IOS. 

3. Zorg voor zichtbare supervisie 
   Zorg dat de supervisor altijd toegankelijk en beschikbaar is voor overleg.  Dat geeft vertrouwen aan de patiënt én de A(N)IOS. 

4. Scholing en protocollen 
   Zorg dat A(N)IOS goed zijn geïnstrueerd over hun bevoegdheden, verantwoordelijkheden en het belang van informed consent. 

Conclusie 

Inzet van een A(N)IOS is juridisch toegestaan, mits de informatievoorziening op orde is. Cruciaal daarbij is transparantie naar de patiënt én vastlegging daarvan. Zo waarborgt u niet alleen de juridische basis, maar ook het vertrouwen van uw patiënt.